.
.
XIẾC
.


.
.
BÁT CÚ 6-TRONG-1, TẠI SAO KHÔNG?
http://www.hopluu.net/default.aspx?LangID=38&tabId=498&ArticleID=663
http://archive.damau.org/index.php?option=com_content&task=view&id=1601&Itemid=10248
.
.
.
Năm 2003 Nhà Xuất Bản Văn Học phát hành quyển “HÀN MẶC TỬ - THƠ và ĐỜI” do ông Lữ Huy Nguyên sưu tầm và tuyển chọn, “căn cứ vào các tài liệu của Chế Lan Viên, Quách Tấn, Quỳnh Giao, và Trần thị Huyền Trang”, ở trang 10 có bài thất ngôn bát cú “Cửa Sổ Đêm Khuya”, trích từ “Lệ Thanh Thi Tập”:

. . . . . . . . . . .CỬA SỔ ĐÊM KHUYA
. . . . . Hoa cười nguyệt rọi cửa lồng gương
. . . . . Lạ cảnh buồn thêm nỗi vấn vương
. . . . . Tha thướt liễu in hồ gợn sóng
. . . . . Hững hờ mai thoảng gió đưa hương
. . . . . Xưa người nhớ cảnh tình lai láng
. . . . . Vắng bạn ngâm thơ rượu bẽ bàng
. . . . . Qua lại yến ngàn dâu ủ rũ
. . . . . Hòa đàn sẵn có dế bên tường


Bên dưới bài thơ là hơn nửa trang chú thích, nguyên văn:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bài này có thể đọc 6 cách: xuôi, ngược, bỏ 2 chữ sau đọc xuôi, đọc
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ngược, bỏ 2 chữ trước đọc xuôi, đọc ngược. Dẫn ra vài cách để
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . làm ví dụ:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bỏ 2 chữ đầu mỗi dòng thơ, rồi đọc xuôi:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nguyệt rọi cửa lồng gương
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Buồn thêm nỗi vấn vương
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liễu in hồ gợn sóng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mai thoảng gió đưa hương
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nhớ cảnh tình lai láng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ngâm thơ rượu bẽ bàng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yến ngàn dâu ủ rũ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sẵn có dế bên tường

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hay bỏ 2 chữ cuối mỗi dòng thơ, rồi đọc ngược:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dế có sẵn đàn hòa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dâu ngàn yến lại qua
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rượu thơ ngâm bạn vắng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tình cảnh nhớ người xưa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gió thoảng mai hờ hững
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hồ in liễu thướt tha
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nỗi thêm buồn cảnh lạ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cửa rọi nguyệt cười hoa

. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . (hết trích)

Độc giả có thể thấy ngay chú thích này là hoàn toàn sai, vì rõ ràng 2 bài ngũ ngôn trên chỉ có thể đọc theo 1 chiều như đã dẫn, chứ không thể theo chiều nào khác nữa: Các chữ cuối của các câu nhất, nhị, tứ, lục, và bát, đọc ngược từ dưới lên, theo chiều từ trái sang phải, cụ thể là các chữ SẴN - YẾN - NHỚ - LIỄU - NGUYỆT (ở bài ngũ ngôn thứ nhất), cũng như các chữ CỬA - NỖI - GIÓ - RƯỢU - DẾ (bài hai), không hề hiệp vận.

Tiếng Việt, với khả năng hy hữu cho phép đảo ngược trật tự các từ trong câu mà vẫn có nghĩa trong một số trường hợp, được vận dụng để tạo nên những văn bản gây ngạc nhiên thú vị, đặc biệt là với thơ vần. Ý tưởng làm ra một bài thơ với 6 cách đọc, như được mô tả trong phần chú thích trên của NXB Văn Học, thật sự là một ý tưởng mới và thách thức, song rất tiếc bài thơ dùng để minh họa nó đã không đạt yêu cầu. Dẫu sao, một ý tưởng (nghệ thuật) như thế không phải để cho chúng ta bỏ mặc cách uổng phí; thực hiện nó cho trọn là điều rất đáng làm, nhất là đối với những kẻ có lòng yêu tiếng Việt. Và, một người bạn tôi (bút danh Pierre Bùi) là người đầu tiên đã làm nó; hắn đã viết 3 bài Bát Cú 6-trong-1, cho phép đọc 6 cách, chính xác như đã mô tả (*). Tôi mạn phép dẫn dưới đây:

Bài 1:
.
. . . . . . . . . . MÙA SAY . . (1981)

. . . . . Qua ngày gió mãi gọi hồn ơi
. . . . . Biết có ai tìm lại hỏi ai
. . . . . Loe nắng ngõ hồng phơi lá rụng
. . . . . Bạt mưa thềm trắng giãi sương trôi
. . . . . Xa trời đỏ héo chờ năm tháng
. . . . . Vắng cảnh vàng phai đợi phút giây
. . . . . Thơ thẩn ngó hoài ta cửa trước
. . . . . Mùa sang tỏa lạnh khói non ngoài

Bài 2:
.
. . . . . . . . . . LẶNG VẮNG . ..(1974)

. . . . . Đêm về ngả bóng đợi kia rồi
. . . . . Mặc những đời rong ruổi nổi trôi
. . . . . Nằm lại nữa tàn sương phách ấy
. . . . . Dậy chưa thôi lạnh khói hồn ai
. . . . . Âm vang nhã nhạc hoài bừng vỡ
. . . . . Ngắt lặng trầm hương mãi thoảng rơi
. . . . . Tìm đến đã vàng trăng khuất nẻo
. . . . . Hiên ngoài trở giấc gọi lòng nguôi

Bài 3:
.
. . . . . . . . . . X HUẾ . . . (11/2006)

. . . . . Điên chừ ngả ngốn quậy mi coi
. . . . . Mót quá tau mò tới đặng chơi
. . . . . Lỳn vọc có mô răng hở chúa
. . . . . Kặk mơn khôông phải vậy a trời
. . . . . Rêm mou rứa cạ hoài eng khoái
. . . . . Quíu đýt ri đeo mãi ả đòi
. . . . . Ghiền nữa nớ làm ni róng riết
. . . . . Thèm ai ngọ với ngoạy chau ơi.

Hai bài trên người bạn tôi làm đã lâu rồi, nhưng không gửi báo nào, vì xem chúng không hợp thời nữa; tuy vậy, Tết rồi tình cờ đọc được ấn phẩm nói trên của NXB Văn Học, với lời chú thích tắc trách của người làm sách, hắn đã đồng ý để tôi nêu nhận xét phản hồi, cũng như dẫn lại những sản phẩm của hắn, làm thí dụ minh họa.


BÙI HOẰNG VỊ
Saigon, 3/2007



(*) http://bhvsg.blogspot.com/2009/06/blog-post_23.html


Chú thích: Minh họa của DAD, báo Thanh Niên
.
.
.